Ігар КАВАЛЕВІЧ: Ідэі каманды павінны быць вышэй за ўласныя амбіцыі Вярнуцца да спісу
— Ваш першы прыход у «Нёман» адбыўся 15 гадоў таму. Якія ўспаміны прыходзяць у першую чаргу, калі гутарка заходзіць пра гродзенскі перыяд футбольнай кар'еры?
— Шмат з кім з хлопцаў той каманды я ўжо быў знаёмы да прыходу ў Гродна. Я ўжо быў ветэранам, мне было трыццаць тры гады. З кім гуляў раней, з кім сябраваў. Такое часта бывае ў футбольным жыцці. Але вось што я адразу жа прыкмеціў – гэта выдатная атмасфера ў камандзе. Усё было літаральна прасякнута калектывізмам і патрыятызмам. Тая ўнутраная камандная абстаноўка ўспамінаецца ў першую чаргу.
— Тады практычна ўвесь другі круг каманда ішла на першым месцы, аднак золата ўпусцілі ў дадатковым матчы з БАТЭ. Чаго не хапіла, як лічыце?
— Думаю, што «Нёману» для дасягнення мэты крыху не хапіла глыбіні складу. Некалькі гульцоў былі траўмаваныя, хтосьці пад карткамі. Да таго ж нам не хапіла шанцавання. Поспех у канцоўцы адвярнуўся ад каманды, растрацілі перавагу, а затым саступілі ў матчы за першае месца. Сукупнасць фактараў, так бы мовіць.
— Дарэчы, вы ў гэтай сустрэчы удзел не прымалі. У апошнім туры вы і Сучкоў атрымалі цотныя карткі. Ці справядліва было рашэнне судзейскага камітэта не даць вам згуляць у фінальным матчы?
— Гэта здарылася ўпершыню і такая сітуацыя не была прапісана ў рэгламенце. Кіраўніцтва БАТЭ на абнуленне картак перад залатым матчам не пайшла, адпаведна я і Лёша Сучкоў матч прапусцілі. Такое было прынята рашэнне.
— Вы славіліся сваё жорсткай гульнёй. У 64 матчах вы атрымалі 28 папярэджанняў і 4 разы выганялі з поля. Калі ўлічыць, што з кожным годам суддзям ўсё часцей раіцца спыняць грубасць, то сёння вас выдалялі бы куды больш, чым у пачатку двухтысячных. Як лічыце?
— У нас было не грубіянства, а жорсткая гульня. Намеру злога ніякага не было. Судзейства тых часоў было на парадак вышэй. Чаму? Многія суддзі, якія працавалі на нашых матчах, раней самі былі футбалістамі і пагулялі на даволі добрым узроўні. Яны адчувалі дух футбола, дух барацьбы. Цяпер усё інакш. У судзейскіх школах навучаюцца людзі, якія раней не гулялі і многія паказаныя сёння карткі не адпавядаюць таму, што адбываецца на полі. Яны на роўным месцы ламаюць гульню. Цяжка апісаць, як бы я сёння гуляў. Пачуццё гульні судзейскім корпусам сёння згублена.
— Якім павінен быць абаронца ў вашым разуменні?
— Надзейны. Усе трэнеры, у якіх мне давялося пагуляць, казалі пра адно і тое ж. Пачынаць скакаць трэба ад печкі: забяспечыць захаванасць сваёй брамы, а калі атрымаецца, то дапамагчы наперадзе. Надзейнасць і прыняцце правільных рашэнняў пры гульне ў абароне, лімітавая канцэнтрацыя. Перафразую аднаго з самых маіх любімых трэнераў Юрыя Курненіна, у якога былі вельмі жорсткія патрабаванні да гульцоў абароны: спыняйце, як хочаце, але побач з абаронцам павінен застацца мяч або нападнік. Ён не любіў, калі абаронцы абгульвалі адзін у адзін.
— Можаце параўнаць дзве каманды, узору 2002 і 2016 гадоў. У чым адрозненне каманд і іх падабенства, калі такая маецца?
— Паўтаруся, што калі я прыйшоў у каманду, то адразу адчуў у распранальні атмасферу добразычлівасці і ўзаемадапамогі. Дружны тады падабраўся калектыў, сплаў дасведчаных гульцоў, футбалістаў сярэдняга звяна і маладых. У Гродне тады была вельмі перспектыўная моладзь: Дзіма Раўнейка, Саша Суліма, Віталік Надзіеўскі, Віталік Тарашчык, Лёша Сучкоў, Дзіма Доля, Дзіма Барысейка. Гэта пакаленне моцных футбалістаў. Плюс некалькі моцных футбалістаў сярэдняга ўзросту – Дзіма Кавалёнак, Юра Мамідо, і тых, хто старэй – Радушка, Мірошкін, Смірноў, Любчук, Турчыновіча. Магу каго-небудзь забыцца, хай не крыўдзяцца. Было 16-17 моцных футбалістаў і калі ўсе былі жывыя-здаровыя, у Сяргея Вітальевіча не было галаўных боляў. Усе займаліся сваёй справай: хто-то адбіраў, нехта бег, хтосьці выконваў, хтосьці забіваў. Усюды па ледзь-ледзь, а ў выніку стварылася вельмі сур'ёзная каманда. Была праведзена якасная селекцыйная праца. І што нямала важна, што па чалавечых якасцях у камандзе не было нягоднікаў. Ва ўсіх было адзінае разуменне таго, што адбываецца.
Таму адрозненні маюцца. Першае, што я ўбачыў – гэта вялікія праблемы ўнутры калектыву. Публіка розная па сваім ўспрыманні.
— Як лічыце, ці магчыма ўзнавіць той мікраклімат у камандзе? Калі так, то колькі на гэта можа спатрэбіцца часу?
— Калі каманда за 12 тураў набрала шэсць ачкоў, то гэта віна клуба ў цэлым. Менавіта таму ў Гродна пайшлі на кардынальныя перамены. Мае патрабаванні ў камандзе хлопцы разумеюць, таму часу шмат не спатрэбіцца. Перазагрузім і аб'яднаем каманду адзінай мэтай. Прычым мне вельмі важна, каб калектыў не заканчваўся распранальняй. Увесь клуб – гэта адзіная сям'я. Футбалісты, работнікі, кіраўнікі і гэтак далей. Для поспеху патрэбны шчырыя перажыванні ўсіх людзей, якія працуюць у клубе. Хочацца, каб гэта адбылося як мага хутчэй.
— Раней існавала меркаванне, што былы абаронца не можа прышчапіць камандзе відовішчную гульню. Ён разбуральнік, а не стваральнік. Што думаеце на гэты конт?
— Можа і ёсць нейкая статыстыка з нагоды залежнасці відовішчнасці гульні каманды ад гульнявога амплуа галоўнага трэнера. Аднак я думаю, што гэта ўсё адносна. Два фінальных матчу Кубка з удзелам «Нафтана» сталі, як я лічу, самымі відовішчнымі за ўвесь час яго правядзення. Асабліва наша гульня з «Мінскам». Было яшчэ супрацьстаянне з «Црвенай Зоркай», якое нікога не пакінула раўнадушным. Або вось яшчэ прыклад: былы брамнік Чэрчэсаў гульню «Легіі» зрабіў відовішчнай і прывёў каманду да чэмпіёнства. Таму меркаваць можна па рознаму.
— Які футбол вам бліжэй за ўсё? Які гульнявой стыль будзеце прывіваць гродзенскай камандзе?
— Мне больш імпануе футбол, у якім працуюць хуткія флангі. Але для таго, каб прышчапіць сваёй камандзе футбол, які мне падабаецца, аднаго майго жадання і ўмення мала. Для гэтага павінны быць яшчэ адпаведныя выканаўцы. Таму мы адштурхваемся ад характарыстык нашых футбалістаў.
— Вы прыйшлі ў каманду, якая трывала асела на дне турнірнай табліцы. Цяжкасці не палохалі?
— Раз пагадзіўся, значыць ужо не палохалі. Я ўжо доўгі час сачыў за камандай, на многіх гульнях «Нёмана» быў і ў Мінску, і ў Гродна. Карціна на поле для мяне была відавочнай, але яна была няпоўнай. Трэба яшчэ было разабрацца, што адбываецца ўнутры калектыву.
— Гэта выклік у прафесійным плане?
— Калі жыццё табе падкідвае нейкія выпрабаванні, то трэба іх прайсці. Вядома, гэта сур'ёзны выклік для мяне. Будзем змагацца і папраўляць становішча.
— Ці пагадзіліся б узначаліць у такой сітуацыі, які-небудзь іншы клуб, а не «Нёман»?
— Вядома, зараз гэта хутчэй варажба на кававай гушчы – узначаліў бы ці не. Па-першае, у мяне ёсць моладзевая зборная і я яе хачу давесці. Па-другое, у момант прыняцця станоўчага рашэнняў у мяне была яшчэ праца кансультанта ў мінскім «Тарпеда», якая не патрабавала нейкіх энергазатрат. Там быў досыць кваліфікаваны трэнерскі штаб на чале з Паўлам Бацюта, якога я сюды затым запрасіў. Усё ж я схіляюся да таго, што акрамя «Нёмана» я не стаў бы гэтым усім разменьвацца на іншы клуб. Роля гэтага клуба ў маім футбольным жыцці згуляла пры прыняцці канчатковага рашэння. Улічваючы ўсе абставіны, узважыўшы ўсе за і супраць, я прыняў гэтае рашэнне.
— Тады адкажыце падрабязней, што асабіста для вас значыць «Нёман»?
— Тут прайшлі мае самыя шчырыя і лепшыя футбольныя гады. Мне было камфортна ва ўсіх камандах, але «Нёман» адбыўся бліжэй да заходу маёй кар'еры. Дзякуючы гэтай камандзе я перажыў другую маладосць і змог яшчэ некаторы час у сваё задавальненне пагуляць у футбол.
— У вашу бытнасць гульца ў каго з трэнераў вы запазычылі вопыт, які ўжываеце цяпер, ужо кіруючы камандай самастойна?
— Усе хто мяне трэніраваў былі выдатнымі настаўнікамі і людзьмі. Гэта Юры Анатольевіч Курненін, якога я лічу самым моцным спецыялістам у маім футбольным жыцці. Вядомы ўсім Эдуард Васільевіч Малафееў, трэнер табольскага «Іртыша» Рудольф Атамалян, Вячаслаў Яўгенавіч Акшаеў, Сяргей Вітальевіч Саладоўнікаў. Вялікі ўплыў аказаў на мяне трэнер «Белшыны» Алег Антонавіч Волах, чалавек нешматслоўны, але вялікі спецыяліст і прафесіянал. Я вучыўся ва ўсіх. У кагосьці больш узяў, у каго менш. На заходзе кар'еры прыкмячаў для сябе ўсе тонкасці гэтай прафесіі для таго, каб акумуляваць веды ў адзінае цэлае.
— Ваш стыль кіравання камандай?
— У нашых рэаліях у спорце, як мне здаецца, чыста дэмакратычны стыль кіравання не можа прынесці належнага выніку. Павінен быць змяшаны стыль, пуга і пернік. Я не замяраў, чаго ў мяне больш. Хай будзе напалову.
— Вы прынялі, як вы выказаліся, моцна запушчанную гаспадарку. Крыху больш за месяц вы знаходзіцеся ў камандзе. Ці ўсё так на самай справе, як вы вызначылі першапачаткова? У чым выяўлялася гэтая занядбанасць?
— Кажучы аб занядбанасці, паўтаруся, што больш за ўсё гэта адносіцца да ўнутранага стану калектыва. Я не ўбачыў тое адзінае цэлае, якое павінна быць у любой спартовай каманды. І тут не важна, на якім месцы яна знаходзіцца. Я не ўбачыў тут адзінства калектыву. Гродна і разнастайнасць – гэта для мяне з'явілася вялікім здзіўленнем. Многія хлопцы да сваёй працы ставіліся не зусім правільна, кожны плыў па сваім плыні.
— Самае слабое гульнявое месца цяперашняй каманды?
— З агульнай праблемы выплываюць прыватныя. Каманда шмат дапускала памылак у абароне і магла прапусціць значна больш. У нападзе не змаглі наладзіць разумных дзеянняў. З сямі галоў, якія забіла каманда ў чэмпіянаце, ні адзін не цягне на нейкую асэнсаваную камбінацыю. Пяць забіта са стандартнаў, два з дапамогай рыкашэтаў або дабіванне. Шмат працоўных момантаў, якія трэба выпраўляць. Тыя людзі, якія гулялі, хутчэй за ўсё, гэтага зрабіць не змогуць. Таму папраўляць становішча будуць іншыя.
— З чатырох, якія падпісалі кантракт – двое прадстаўнікоў моладзевай зборнай – Клімовіч і Яроцкі. Ёсць магчымасць таго, што ў камандзе з'явяцца яшчэ гульцы маладзёжкі?
— Так, з'явіцца яшчэ адзін гулец.
— Ці значыць гэта, што гродзенскі «Нёман» стане базавым клубам для моладзевай зборнай Беларусі U-21?
— Не. Трэба аддзяляць мух ад катлет. Хто будзе мацней, хто будзе гатовы, той і будзе гуляць у зборнай. У мяне кваліфікаваны трэнерскі штаб і мы будзем сачыць за ўсімі хлопцамі, якія выступаюць у маладзёжцы. Ніякай прэрагатывы. Я вельмі рады, што і Ўлад Клімовіч і Яраслаў Яроцкі, які з'яўляецца гродзенскім выхаванцам, пагадзіліся дапамагчы і адгукнуліся на прапанову. Думаю, што яны па сваім патэнцыяле здольныя дапамагчы камандзе вырашыць цяжкую задачу. У сваіх камандах ў іх вельмі вялікая канкурэнцыя за месца ў асноўны склад, але яны з'яўляюцца жалезнымі гульцамі моладзевай зборнай. Абойма, так бы мовіць. Яроцкі забіў славакам, Клімовіч – кіпрыётам. Хлопцы моцныя і павінны прыйсціся да двара.
— Такая стратэгія рэканструкцыі клуба была ў вас першапачаткова, калі вы згаджаліся ўзначаліць клуб. Ці гэта чыстая імправізацыя?
— Вядома. Размовы з хлопцамі былі і яны ведалі, калі будзе з майго боку прынята такое рашэнне, то прапановы ім паступяць.
— Па ўзросце да іх можна і Лешка дадаць, якога вы выклікалі на адзін матч з англічанамі. На гэтым пакуль усё. Як ён адыграў у тым матчы і што неабходна хлопцу, каб атрымаць яшчэ шанец і зноў патрапіць у маладзёжку?
— Каб атрымаць такі шанец, патрэбна разумная практыка гульні за каманду вышэйшай лігі і здароўе. Яўген добры гулец, дыхтоўны, выхаваны, аднак у яго вялікія праблемы са здароўем. У хлопца тры разы на год сур'ёзная ангіна, з-за якой ён выпадае з трэніровачнага цыкла. Затым яму трэба час на аднаўленне, ды плюс да ўсяго ёсць схільнасць да траўмаў. Сказаць, што ён выйшаў на ўзровень і правёў сезон роўна, я не магу. У яго вельмі вялікія ваганні. Толькі па гэтай прычыне. А так ён вельмі добры хлопец у тым матчы супраць англічан ён адыграў вельмі добра, як на месцы правага абаронцы, так і на месцы правага паўабаронцы. Мы гулялі хлопцамі 1994 года, у той час як Англія гуляла хлопцамі 1992 года. Мы тады прапусцілі на апошніх хвілінах матчу. Хлопец валодае моцнымі якасцямі, але іх рэалізаваць у сілу розных прычын пакуль не ўдаецца.
— Вы дапаможаце?
— Ну, сваім здароўем хіба што падзяліцца. Астатняе ўсё ў яго ёсць.
— Акрамя Яроцкага і Клімовіча ўжо сталі гульцамі «Нёмана» Рудзік і Касмынін. Гэта гульцы «Нафтана», з якімі вам давялося працаваць раней. Што скажаце по гэтых хлопцах?
— Касмынін дэбютаваў пры мне яшчэ ў 17 гадоў. Па розных прычынах яму ў асноўным складзе тады замацавацца не ўдалося. Затым ён правёў добры сезон у «Віцебску», пасля быў капітанам і дапамог «Граніту» выйсці ў Вышэйшую Лігу. У гэтым сезоне абаронца працягнуў гуляць на ранейшым высокім узроўні. У яго і цяпер былі прапановы, але ён вырашыў прыехаць да канца сезона ў Гродна, перазагрузіцца і дапамагчы камандзе. Гэта вельмі кваліфікаваны абаронца. Што тычыцца Філіпа, то можна сказаць, што гэта я яго давёў да ўзроўню нацыянальнай зборнай. Ён пачынаў у мяне ў дублі, а потым паступова стаў асноўным гульцом «Нафтана». Пасля заваёвы кубка ён атрымаў прапанову ад Барысава. Гэта топавы клуб нашага чэмпіяната, а атрымаць туды запрашэнне значыць адпавядаць узроўню Лігі Чэмпіёнаў. Затым пагуляў у Польшчы і Казахстане, а цяпер, я думаю, што Філіпу таксама патрэбна перазагрузка. Па беларускіх рэалій – ён добры майстар. Ёсць там, можа быць нейкія жыццёвыя пытанні, але мы іх сумесна паправім.
— На праглядзе было шмат новых гульцоў. Ці задаволены вы вынікамі падпісной кампаніі?
— У нас у летнюю паўзу было тры кантрольныя матчы і гэта вельмі добры графік. У супернікі нам дасталіся тры добрыя каманды – ташкенцкі «Лакаматыў», «Мінск» і «Гарадзея». Больш за ўсё мне спадабалася гульня з «Лакаматывам», удзельнікам Лігі Чэмпіёнаў Азіі. У камандзе сабраныя гульцы розных зборных, былі хлопцы з Сербіі. Мы прайгралі ў два мяча, але лік не адпавядаў таму, што адбываецца на полі. У гэтых сустрэчах мы не ставілі ў раздзел кута вынік. У нас на праглядзе было 14 гульцоў, якіх трэба было праглядзець. Значна лепш гэта рабіць праз гульню. Таму дзесьці ў шкоду выніку мы імкнуліся ўсім даць час, каб скласці аб'ектыўную карціну. Трэнерскі штаб прарабіў за гэты перыяд каласальную працу, зрабілі выснову і спынілі свой выбар на тым, на кім спыніліся. Правільны ён ці не, пакажуць вынікі матчаў. Астатніх мы падзякавалі за працу і адправілі дадому.
— Наогул колькі павінна быць у камандзе сваіх гульцоў, каб камфортна працавалася трэнеру?
— Каб камфортна працавалася трэнеру ў камандзе павінны быць усе свае гульцы. Гродна заўсёды разлічваў больш на сваіх выхаванцаў. Наколькі правільна памятаю, яшчэ зусім нядаўна па статыстыцы УЕФА Гродна быў на другім месцы ў Беларусі па задзейнічанні свае выхаванцаў. Можна было б і зараз больш выкарыстоўваць іх, але ў сувязі з сітуацыяй, трэба запрашаць больш дасведчаных гульцоў. Хоць тут ёсць матэрыял, на базе якога можна будаваць каманду: свая моладзь плюс вопытныя прыезджыя гульцы. Шмат мясцовых хлопцаў аддадзена ў арэнду, добрая каманда дублюючага складу, якая зараз ідзе ў верхняй частцы турнірнай табліцы моладзевага першынства – усё гэта кажа пра тое, што ў Гродна вельмі добра працуе школа, добрыя дзіцячыя трэнера, кваліфікаваны трэнерскі склад дубля. Наведаў да перапынку некалькі гульняў дубля. Каманда паказвае вельмі прыстойную гульню. Ёсць там і Носко, і Сенкевіч, і Сарокін, які цяпер траўму атрымаў на праглядзе, і Хвалько. Апошні з іх, з-за вялікай колькасці траўмаваных у нашай лініі абароны, адыграў у матчы супраць «Гарадзеі» на пазіцыі цэнтральнага абаронцы. Вельмі добры матч хлопец правёў. У арэндзе ёсць Ганчарук, Лукашын, Цэслюкевіч, Паша Забелін, Улад Васілючак. З задавальненнем хлопца б вярнуў, але Сяргей Курганскі шчыльна заняў першае месца ў браме, а Уладу гуляць трэба. Моладзі трэба больш давяраць, а каб давяраць, трэба каб была нейкая свабода дзеянняў. Трэба каб каманда сышла з гэтай небяспечнай зоны вылету. Таму можна сказаць адно, што ў Гродна вядзецца добрая ў гэтым напрамку праца.
— Заўзятары перад пачаткам сезона чакалі ад каманды добрай гульні і больш высокага, чым у мінулым сезоне, выніковага месца. Зараз жа сітуацыя змянілася кардынальна. На ваш погляд, ці можа каманда выбрацца з зоны вылета?
— Мы абавязаны выбрацца. Калі мы прыйшлі для таго, каб гэта зрабіць, значыць каманда выберацца. І каманда гэта зробіць.
— І трохі пафантазіруем. Ці пад сілу абноўленай камандзе выканаць жаданне заўзятараў і падняцца вышэй за мінулагодні восьмага?
— Цяпер не да тлушча, быць бы жыву. Нічога немагчымага няма, але ключавая задача цяпер – гэта зняць псіхалагічны груз з каманды. Але калі глядзіш у турнірную табліцу, то гэта вельмі напружвае. Як ні круці, а псіхалогія гэта сур'ёзная рэч. Мы цяпер павінны гуляць без права на памылку, павінна быць лімітавая канцэнтрацыя. Таму мы так далёка не зазіраем. У кожным матчы мы будзем гуляць на перамогу. Гуляць вельмі строга, вельмі мэтанакіравана, выключаючы ўсе непатрэбныя негатыўныя моманты па агульнакаманднай дысцыпліне. Шмат картак атрымана за размовы, за нейкія рэчы, якія не адпавядаюць футболу. Успамінаецца момант выдалення Канцавога ў матчы з «Белшынай». Каманда ў цяжкім становішчы, зраўняла лик, а Арцём атрымаў картку за размовы. Ідэі каманды павінны быць вышэй за ўласных амбіцый. Таму калі хтосьці не зможа з гэтым расстацца, калі яго амбіцыі будуць пераважаць, мы проста з імі будзем развітвацца. У нас няма часу рассусольваць, нам трэба рабіць вялікую справу. Нам усім трэба не пра сябе думаць і сваіх выгодах, а толькі аб камандзе і выгодах для яе.
